Samen de juiste draad oppakken: 3,5 jaar Samendraads

Samendraads werkt aan een toekomstbestendige gezondheidszorg in Midden-Brabant en maakte de afgelopen jaren veel ontwikkelingen door. Het is een samenwerking tussen huisartsen, medisch specialisten, zorgverzekeraars en patiënten, die een nieuwe fase is ingegaan. Robuust leverde tot en met juni 2019 het programmamanagement. Dit artikel is een terugblik op de afgelopen 3,5 jaar en geeft de geleerde lessen weer.

De ontwikkelingen in vogelvlucht
Het is eind 2015 wanneer Samendraads start als initiatief binnen de zorggroep RCH rondom het inrichten van anderhalvelijnszorg. Op dat moment popt het concept ‘anderhalvelijnszorg’ steeds meer op, met als doel: substitutie van de tweede naar de eerste lijn. Angela van Liempd, medisch directeur van RCH, neemt het voortouw om hiermee aan de slag te gaan en realiseert aan de start een team van vier huisartsen; Jernt Korst, Pieter Vioen, Hanneke Neijenhuis, Jolanda van Dongen en vier medisch specialisten; Huub Maas, Balázs Szabó, Jobien Olijhoek, Henk Veraart. Ook Robuust is vanaf die start betrokken en begeleidt bij het opstellen van het programmaplan en bij de uitvoering. Eind 2016 sluiten eveneens aan: Rita Arts, zorgmanager transmurale zorg Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis (ETZ) en Jeroen Kwak, projectleider bij Zorgbelang Brabant. Zorgverzekeraars CZ en VGZ voegen zich in 2017 toe, waarna in mei Samendraads officieel van start gaat met een eigen logo en website www.samendraads.nl.

“Het was in die eerste fase (2016) echt pionieren en veel lobbywerk. Robuust was daarbij behulpzaam. Het programmaplan zoals toen geschreven, voldoet nog steeds.” – Angela van Liempd, RCH

In de tweede helft van 2017 starten de eerste projecten Hartfalen en Fractuurpreventie. Een jaar later - met nog meer mooie initiatieven– nemen de deelnemers de tijd om even stil te staan bij de samenwerking binnen Samendraads. Op basis van die evaluatie en een heisessie stelt de stuurgroep een herijking voor. Anita Wydoodt (lid van Raad van Bestuur ETZ) wordt begin 2019 voorzitter van de stuurgroep waarin alle betrokken organisaties zijn vertegenwoordigd en er volgt een nieuw governance model.

Het is duidelijk dat Samendraads in 2019 niet meer hetzelfde is als bij de start. Robuust constateert op dat moment dat haar dienstverlening niet langer  aansluit op wat Samendraads nodig heeft binnen de nieuwe structuur. In plaats van het begeleiden van processen bij regionale samenwerking en bijbehorende strategische vraagstukken heeft Samendraads nu meer behoefte aan sturing op de uitvoering van de projecten binnen het programma. En daarbij is directe betrokkenheid vanuit de betrokken zorgorganisaties passender. In mei 2019 spreken de betrokkenen onderling af dat Robuust na de zomer de werkzaamheden voor Samendraads overdraagt.

“Het vanuit de inhoud beginnen, met gecommitteerde en betrokken huisartsen en medisch specialisten, is een factor waardoor Samendraads is gaan vliegen.” - Casper Besters, destijds namens CZ betrokken

Het juiste moment
Na de zomer van 2019 blikt de stuurgroep terug op de samenwerking van de afgelopen jaren, met elkaar en met Robuust. Het belang van ‘momentum’ en de gelegenheid hebben om te kunnen veranderen en innoveren staan al snel centraal. Welke ontwikkeling en samenwerking passen bij welk moment? ETZ
had in 2016 net een fusie achter de rug en haar handen vol aan de vele interne veranderingen; voor proactieve deelname aan Samendraads was weinig tijd. CZ zag in eerste instantie geen directe rol voor zichzelf – mede door ervaringen in andere regio’s – om een concrete bijdrage te kunnen leveren. De huisartsen aangesloten bij RCH zijn bij aanvang enthousiast, maar ervaren door toename van complexe patiënten en werkdruk minder ruimte voor nieuwe projecten. Robuust maakte in die periode een groei door van een projectadviesbureau naar procesbegeleiders rondom programmamanagement en netwerkregie.

“Er waren veel personele wisselingen in het programma, dat heeft het proces niet geholpen.” – Jeroen Kwak, Zorgbelang Brabant

Geleerde lessen
De deelnemers zijn van mening dat, ondanks dat het moment van de ontwikkelingen binnen Samendraads niet voor iedereen het juiste was, zij door het veelvuldig samenkomen en samenwerken een goede voedingsbodem hebben gerealiseerd voor onderlinge samenwerking in de toekomst. Samendraads heeft voor de samenwerkingspartners verschillende leerpunten opgeleverd.

“Het idee was dat andere projecten (andere ziektebeelden) dezelfde aanpak konden volgen als Hartfalen en Fractuurpreventie, maar dit bleek in praktijk toch lastiger. – Angela van Liempd, RCH”

Structurele financieringsafspraken
Tijdens de terugblik keert het onderwerp ‘financiën’ geregeld terug. Al vanaf het begin is de aanpak dat elk project binnen Samendraads op voorhand een business case aanlevert die door een toetsingsteam en door de stuurgroep wordt besproken. Huidig inzicht is dat het kan helpen om financiën meer los te koppelen van de inhoud van het project. Wellicht door de investering onder te brengen in een meerjarenafspraak met het ziekenhuis en/of zorggroep of regionale financiële arrangementen. Hierdoor is de projectfinanciering niet steeds een terugkerend onderwerp op de agenda van de stuurgroep.

“Eind 2018 was de constatering: stuurgroep is bezig met programmateam werk. Het zou beter zijn de onderhandeling over het geld buiten de stuurgroep te beleggen.” - Anita Wydoodt, ETZ

Regelmatig bespreken: gezamenlijk beeld en inrichting
Een ander inzicht is het regelmatig toetsen van de activiteiten die je uitvoert aan de gezamenlijke visie. De ontwikkelingen in het veld en in de organisaties staan ook niet stil. Het kan dus voorkomen dat ook de visie dient te worden bijgesteld. Zo is er binnen Samendraads bijvoorbeeld een ander beeld  ontstaan rondom anderhalvelijnszorg als dé optie voor substitutie en doorverwijzingen. In de praktijk blijkt nu dat er veel meer oplossingen aan te dragen zijn. Tevens is duidelijk geworden dat Samendraads niet alleen gaat over substitutie maar ook over het verbeteren en faciliteren van de samenwerking tussen huisartsen en medisch specialisten. Naast het regelmatig bespreken van de visie en beelden hierbij, is het ook van belang om de inrichting van de samenwerking af te stemmen op de fase waarin je zit. De inrichting is anders in de beginfase dan als je 3,5 jaar op weg bent.

Patiënt echt centraal stellen
Door dichtbij de patiënt en zorgverlener te blijven, is het mogelijk aan te sluiten bij wat zij nodig hebben en wat voor hen urgent is. Dit is en blijft een  aandachtspunt, wat tijdens de terugblik ook expliciet door Zorgbelang Brabant wordt onderstreept. RCH geeft in het verlengde hiervan aan dat praktische implementatiekracht gewenst en nodig is. Verandering komt niet tot stand door steeds weer nieuwe projecten te lanceren. Het oppakken van nieuwe projecten lukt alleen met goede randvoorwaarden en ondersteuning op gebied van inzet van personeel, inzet van data en deskundigheidsbevordering. In de praktijk is behoefte aan iemand die naast de zorgverlener kan gaan staan om samen de nieuwe werkwijze mogelijk te maken. Om samen ‘het oude’ te doorbreken en de nieuwe aanpak en werkwijze eigen te maken.

Van Triple Aim naar Quadruple Aim
De samenwerkingspartners streven binnen Samendraads naar de best mogelijke zorg, op het juiste moment, de juiste plek en doelmatig. Naast deze pijlers van Triple Aim blijkt dat ook tevredenheid onder zorgverleners en toename van het werkplezier belangrijke aandachtspunten zijn voor bijvoorbeeld het aandragen van nieuwe projecten binnen het programma.

De geleerde lessen van Robuust
Het experimenteren, de gezamenlijke dynamiek en het begeleiden van de samenwerking leverde uiteraard ook voor Robuust inzichten en leerpunten op:

• Aansluiten bij de inhoud door in de opbouwfase tijd te investeren in het meelopen met professionals. Zodat het Robuust programmateam snel gevoel krijgt bij wat er speelt bij de professionals zelf.
• De positionering van Robuust goed blijven uitdragen en verwachtingen over rol en taakopvatting bespreken met organisaties. Hierbij duidelijk maken dat Robuust werkt tussen organisaties en niet in organisaties. Op deze wijze borgt Robuust de onafhankelijke positie richting de samenwerkende organisaties.
• In de opbouwfase kan Robuust organisaties voordoen hoe een programmatische aanpak en samenwerking kan worden vormgegeven, met als streven dat de implementatie van de nieuwe werkwijze, initiatieven en projecten bij de organisaties zelf komt te liggen. Zoals bijvoorbeeld het schrijven van een business plan.

In verbinding
Inmiddels is het programmamanagement van Samendraads in handen van een eigen programmateam, bestaande uit medewerkers van de betrokken organisaties. Op de zijlijn blijft Robuust in verbinding met de betrokkenen en volgt met veel interesse de ontwikkeling van Samendraads.