Dat die urgentie er wel degelijk is, laat Van Schaik zien via een kort, krachtig filmpje. De strekking: alle 17 miljoen Nederlanders willen een zo lang en gezond mogelijk leven. Én optimale zorgondersteuning, zodra dit nodig is. Om dit te realiseren ligt er 90 miljard euro op de planken in Den Haag. Duizelingwekkend, maar absoluut niet toereikend. En dus schieten we massaal in de reflex dat er geld bij moet. Dat zorginstellingen en -budgetten moeten groeien om de gewenste zorg te kunnen bieden aan mensen. En in die laatste woorden zit ‘m de crux, volgens Van Schaik: “Het ‘bieden’ van zorg…”
Zorg bieden is onhoudbaar
Het bieden van de benodigde zorg is een logische gedachte vanuit onze verzorgingsstaat, maar inmiddels onhoudbaar als systeem, legt Van Schaik uit. Ga maar na: het aantal ouderen stijgt, wat hand in hand gaat met meer eenzaamheid, dementie, morbiditeit en chronisch zieken. Bovendien worden mensen dikker, met alle kostbare gevolgen van dien. Als we kijken naar 2040 is er wel 180 miljard euro nodig om deze problemen te managen. Absoluut onhaalbaar. En dan hebben we het niet eens over de schaarste aan arbeidskrachten, waarmee de zorgsector kampt.
Het systeem houdt zich in een houtgreep
Moeten we krampachtig proberen om de zorgballon verder op te blazen? Of gaan we anders denken en doen? Van Schaik is helder op dit punt: “Herstructureren is de enige, juiste weg. Iets wat in veel sectoren lukt, maar waar de zorg in achterblijft. Simpelweg omdat het systeem in een houdgreep zit. Oude gedachten blijken hardnekkig en de wildgroei aan kaders en regels zijn ook een sta-in-de-weg voor échte veranderingen.”
Waardecreatie als uitgangspunt
Die échte veranderingen krijgen volgens Van Schaik vorm door niet te denken in top-down zorg bieden, maar door uit te gaan van zorg als waardecreatie. Door in te zetten op preventie in plaats van genezing. Met informatievoorziening die begrijpelijk en toegankelijk is voor inwoners. Met niet alleen innovaties voor medisch specialisten, maar ook voor inwoners, bijvoorbeeld via de smartphone. Kortom: we moeten uitgaan van de mens en niet van het aanbod van de sector. Met een filosofie die in dienst staat van de kwaliteit van leven. Vóór en dóór de maatschappij. Want niet het systeem, maar het leven en de vitaliteit van inwoners moeten centraal staan. Dát is het gemeenschappelijk doel waar alle belanghebbenden samen naartoe moeten werken. Van de buurtsuper en gemeente tot ziekenhuis en grote commerciële bedrijven. En niet te vergeten: de inwoner zelf.
De inwoner in zijn kracht
Door de zorg te behandelen als waardecreatie, zal een heel nieuw landschap vorm krijgen. Daarbij moeten we uitgaan van méér zelfredzaamheid bij de gezonde en de zieke mens. Daar zou de gezondheidszorg in Nederland omheen gebouwd moeten worden. Want de burger kan veel meer zelf doen en eigen verantwoordelijkheden nemen. Naast deze zelfredzaamheid zijn innovatie en ondernemerschap nodig. Zorgaanbieders en hun stakeholders moeten zich volgens Van Schaik afvragen: ‘Waarmee help ik de burger het meest?’ Er moet innovatief worden nagedacht over nieuwe verdienmodellen en nieuwe coalities.
Belangen conflicteren soms
Een zorglandschap waarbij nieuwe coalities worden gevormd om waarde te creëren voor de inwoner. Waar regelgeving bevorderend werkt en niet dwarsbomend. Waar zorg niet wordt gezien als kostenpost, maar als economisch exportproduct. En ja, partijen zullen concessies moeten doen, want belangen conflicteren soms. Neem bijvoorbeeld voeding. Gezonde voeding draagt bij aan de vitaliteit van burger en samenleving, maar daar staat tegenover dat de voedingsindustrie zich moet aanpassen.
Zelf verantwoordelijkheid nemen
Van Schaik benadrukt het belang om de brede maatschappelijke beweging op gang te brengen die inhoud geeft aan het eco-systeemdenken en eventuele oude (systeem)belemmeringen uit de weg ruimt. Daarbij doet hij een beroep op visionaire zorgprofessionals om zelf verantwoordelijkheid te nemen en de handen ineen te slaan om waarde te creëren voor burgers en patiënten. Want dat is de enige duurzame weg voor gezondheidszorg die niet alleen goed is voor onze samenleving, maar ook een bijdrage levert aan de economische ontwikkeling van ons land. Op die manier wordt zorg geen kostenpost, maar een winstgevend exportmodel.
En wat dat regeerakkoord betreft? Volgens Van Schaik is het mooi dat het er ligt, maar laten we ons vooral niet blind staren op het Haagse. Laten we kijken naar onszelf en onze eigen rol. En laten we volledig vrij van alle kaders en systemen eens bedenken: hoe zouden wij die 90 miljard uit Den-Haag willen besteden?